'Oumense het blotvoet gebruik': Nederlandse taalresten in de variëteiten van het Afrikaans 'Oumense het blotvoet gebruik': Nederlandse taalresten in de variëteiten van het Afrikaans

"Oumense het blotvoet gebruik": Dutch relics in the regional varieties of AfrikaansThe Bureau of the WAT has developed a survey of all varieties of Afrikaans. One part thereof is the survey of Dutch language relics in the Afrikaans regional varieties which is discussed here. From earlier surveys it has been shown that many Dutch relics are present; the Dutch language and in particular the dialect from Holland from the 16th and 17th centuries have had a strong influence on (the origin of) Afrikaans. Questionnaires were used to check with 183 informants from the Northern and the Western Cape whether Dutch relics are still present in the varieties they use, on the phonetic as well as the lexical level. The survey has shown that Dutch relics are found on both levels. In the pronunciation especially there is still [ø] where standard Afrikaans has [e], and less often [y] is found instead of [œy]. It is noticeable that the [«i]/[i] variation is present less frequently, while in Dutch a parallel development in the diphtongisation of [y] and [i] has occurred. Afrikaans has seemingly undergone an independent development in this regard. Most phonetic relics were found in Namaqualand, particularly among informants with little schooling, and somewhat more among women than among men.On a lexical level the results were quite different. There are still many Dutch relics present in word meaning as well as in knowledge of idioms. The Muslim community of Cape Town scores particularly high in this regard, while phonetic relics were scarcely found. Informants with higher education levels score more highly in this regard than those with lower schooling or less, and among men more lexical relics are recorded than among women.Lastly, both on a lexical level and on a phonetic level, a number of indirect results were gathered from the survey which also point to the presence of Dutch language relics.Keywords: woordeboek van die afrikaanse taal; inventorying of relics; use of language description; questionnaire; influence of dutch on afrikaans; phonetic language relics; sound variation; lexical language relics; word meaning; idioms; correlations with sex; schooling and age; indirect results Het Buro van die WAT heeft een onderzoek ontwikkeld naar alle variëteiten van het Afrikaans. Een deelproject hiervan is het hier te bespreken onderzoek naar Nederlandse taalresten in de variëteiten van het Afrikaans. Uit eerdere studies is gebleken dat er nog veel Nederlandse taalresten aanwezig zijn; de Nederlandse taal en in het bijzonder de Holland-variant uit de 16e en 17e eeuw heeft immers een sterke invloed gehad op (het ontstaan van) het Afrikaans. Via vragenlijsten is er bij 183 informanten uit de Noord-Kaap en de West-Kaap nagegaan of er nog Nederlandse taalresten aanwezig zijn in de variëteit die zij spreken, zowel op fonetisch als op lexicaal gebied. Gebleken is uit onderzoek dat er op beide gebieden nog Nederlandse resten te vinden zijn. In de spraakklanken blijkt er vooral nog sprake te zijn van de [ø] waar standaard Afrikaans de [e] heeft en, in mindere mate, komt de [y] voor in plaats van de [œy]. Opvallend is dat de [«i]/[i]-wisseling veel minder voorkomt, terwijl er in het Nederlands een parallelle ontwikkeling is geweest in de diftongering van [y] en [i]. Kennelijk heeft het Afrikaans hier een eigen ontwikkeling ondergaan. De meeste fonetische taalresten zijn gevonden in Namaqualand, met name bij informanten met weinig opleiding en iets meer bij vrouwen dan bij mannen.Op lexicaal gebied ziet het beeld er heel anders uit. Zowel in woordbetekenis als wat betreft de kennis van idiomen blijken er nog veel Nederlandse taalresten aanwezig te zijn. Hier scoort vooral de Moslimgemeenschap in Kaapstad erg hoog, terwijl daar nauwelijks fonetische resten zijn aangetroffen. Informanten met meer schoolopleiding scoren hier hoger dan die met lagere schoolopleiding of minder en bij mannen noteren we meer lexicale resten dan bij vrouwen.Tot slot zijn er op lexicaal en op fonetisch gebied een aantal indirecte resultaten uit het onderzoek voortgekomen die eveneens wijzen op de aanwezigheid van Nederlandse taalresten.Trefwoorden: woordeboek van die afrikaanse taal; inventarisatie van relicten; nut van taalbeschrijving; vragenlijst; invloed van het nederlands op het afrikaans; fonetische taalresten; klankwisseling; lexicale taalresten; woordbetekenis; idiomen; correlaties met geslacht; opleiding en leeftijd; indirecte resultaten