Bilanç scientific d'ua època istorica: es dialectològs catalans e er occitan dera Val d'Aran

Pendent eth darrèr sègle, es estudis sus era varietat dera lengua occitana parlada ena Val d'Aran que son arribats de diuèrses latitudes: quauqui còps, der interior d'aqueth parçan gascon, mès plan mès soent der exterior. En tot deishar de costat, donc, es estudis des autoctòns (Condò, Ademá, Bersach, Campá, Vergés.), damb mès o mens succès e -tanben- damb mès o mens ambicion, e soent realizats per autors sense cap de formacion lingüistica, es principaus aproximacions ar aranés -hètes, dejà, d'un punt d'enguarda scientific: dialectologic, mès que mès- son vengudes de dehòra d'aqueth territòri pirenenc: damb Aran coma tèma monografic o coma part d'ua zòna geografica mès ampla. Per un costat, es arresponsables qu'an estat lingüistes occitans d'expression francesa (Séguy, Allières, Fossat, mès limitadaments Bec.); per un aute, cercaires deth mon germanic (Rohlfs, Schmitt, Bernhard, Winkelmann, Heyns, Krüger). E, encara, quauqu'uns des nòms istorics dera dialectologia catalana (Barnils, Griera, Guiter o Coromines), es actors principaus des pagines que seguissen: que, en tot deishar de costat es contribucions mès limitades de Fabra o Alcover e es estrictaments sociolingüistiques mès recentes, devien eth grop mès important de toti aqueri que s'an interessat en occitan dera Val d'Aran dempús des tèrres meridionaus o que se n'an aucupat en quauqu'un des sòns obratges. Era tòca que s'a ací, donques, qu'ei de seguir -de manèra somària, esquematica, e pas exaustiva- es principaus aportacions ara dialectologia aranesa -o, en generau, ath coneishement der aranés- d'aqueri cercaires catalans -dialectològs, fin finau- qu'an trabalhat ena variacion dera lengua catalana mès que pas ena der occitan d'Aran, mès que, ocasionauments (o pas tant ocasionauments.), tanben an hèt atencion sus eth darrèr.