Dimilîyê Modanî û fekê înan ; Modan (Mutki) dimilîleri ve ağızları

Ziwan û dîyalektê ke wayîrê yew tradîsyonê kulturê fekkî yê la bi şekilêkê sîstematîkî zaf erey dest bi nuştişî kerdo, heman wextî de seba nuştişî yew ziwano standard virazê perpetîyenê. La hetêk ra zî nê ziwan û dîyalektî binê talûkeyê vindîbîyayîşê fekanê mehelîyan de yê. Heman talûke seba dîyalektê dimilî (kirmanckî/zazakî) zaf zêde yo, çike mîyanê dîyalektanê kurdkî de dimilî tewr erey ameyo nuştene. Teswîrê gramerî yê zafê fekanê dimilî nêameyo kerdene, derheqê çend fekanê dimilî de zî destanê ma ver de yan qet metnî çin ê yan zî zaf tay metnî estê. Coka seba dimilî xebatê standardîzasyonî çiqas muhîm bibê, hetêkê bînî ra merdim wexto ke roj bi roj helîyayîĢ û vindîbîyayîşê form û varyantanê mehelîyan ser o bifikirîyo vîneno ke qeydkerdişê form û varyantanê mehelîyan rewşêka elzem a. Amancê na xebate dewanê dimilîyanê ke girêdayeyê qezaya Modanî ya Bidlîsî yê û fekê înan bido Ģinasnayene. Coka na xebate hetêk ra xebatêka dîyalektolojî ya hetêk ra zî wayîrê taybetmendîyêka monografik a. Dimilîyê Modanî, merkezê mintiqayanê dimilîyan ra dûrî yê û mintiqayêka zaf asê de ca bîyê. Coka dimilîyanê mintiqayanê bînan reyde şîyayîş û ameyîşê înan tay o nê sebebanê cografîkan ra verê cû îzole ciwîyayê. Nê îzolasyonî û sebebanê coğrafya ra cuya înan ya rojane ziwanê înan ser o zî tesîr kerdo. Hetê bînî ra zî dimilîyê mintiqayanê bînan zî nê dimilîyan nas nêkenê û derheqê înan de zaf zêde wayîrê melumatan nîyê. Warê akademîyî de zî hem dimilîyanê Modanî ser o hem zî fekê înan ser o vengane û kêmasîyêka zaf girde esta. Coka ma na xebate de tena fekê înan ser o nêvindertî, ma sîstemê eşîrtîya nê dimilîyan daye şinasnayene û ma awanîya sosyo-cografî-kulturî ya nê dimilîyan ser o zî vindertê. Çimeyê bingeyênê ke ma na xebate de ci ra îstîfade kerdê, ê materyale ke ma xebatanê xo yê warî yê ke ma wextanê cîya-cîyayan de mintiqaya Modanî ra arê daybî, ê yê. Na xebate, xebatêka senkronîk ya ziwannasî ya ke bi metodê gramerê teswîrkî (descriptive) ameya amadekerdene. Labelê ca-ca seba ke ma bieşkê tayê formanê kehenan/arkaîkan ...